De Verenigde Staten heeft regelmatig te maken met cyberaanvallen. Soms lukt het hackers om kwaadaardige codes te installeren in overheidsprogramma’s. De cybercriminelen komen uit de hele wereld, waaronder Rusland en China. Russische spionnen zijn er altijd al geweest. In de Koude Oorlog vergaarden ze geheime informatie via het zogeheten ‘Illegals’ programma.

Het Illegals programma

Het scenario lijkt rechtstreeks afkomstig uit een James Bond film, maar is toch echt realiteit: Russische spionnen die in de Westerse wereld actief zijn om informatie te vergaren. Geweld en soms zelf moord worden daarbij niet geschuwd. Tijdens de Koude Oorlog maakten Sovjet spionnen deel uit van het zogeheten ‘Illegals’ programma. Dit hield in dat ze werkten als undercover agent in Westerse landen, zoals Groot-Brittannië, de Verenigde Staten en Canada. Men deed zich voor als een inwoner van het land met een doodgewone baan en soms zelfs een gezin. Ondertussen spioneerden ze voor het moederland. Ook na de Koude Oorlog bleven Russische spionnen actief. Wie weet voert jouw buurman of buurvrouw in het diepste geheim wel snode plannen uit…

Uitgebreide training

Het Illegals programma stamt uit de Koude Oorlog. Destijds stuurde de Sovjet-Unie tientallen undercover agenten naar het Westen om te spioneren. Natuurlijk gebeurde dit pas na een uitgebreide training waarbij men werd geïnformeerd over de Westerse cultuur en accentloos Engels leerde spreken. Daarnaast kreeg men les in zelfverdediging en tactieken om niet door de mand te vallen.

Illegals: het werven van Russische spionnen

Hoe het werven van Russische spionnen precies in zijn werk ging is nog steeds een groot geheim. Het is aannemelijk dat er een aantal scholen waren die talenten opleidden. Alleen de allerbeste geheim agenten werden op missie gestuurd naar het buitenland. De spionage activiteiten brachten een groot risico met zich mee, aangezien een ontmanteling enorm schadelijk was voor de reputatie van de Sovjet-Unie.

Van Canada naar de VS of Engeland

Omdat de Sovjet agenten eigenlijk illegale immigranten waren kregen ze later de naam ‘illegals’. Verreweg het grootste deel van de spionnen verbleef eerst in Canada, zodat ze in alle rust konden wennen aan het leven in het Westen. Vervolgens vertrok men naar de landen die daadwerkelijk interessant waren voor de Sovjet-Unie, zoals de Verenigde Staten en Groot-Brittannië.

Leven in het Westen

De Russische buitenlandse inlichtingendienst, bekend onder de Russische afkorting SVR, begeleidde de spionnen bij hun komst in de Verenigde Staten of Groot-Brittannië. Na aankomst legde men contacten met personen uit het bedrijfsleven, de overheid of de academische wereld om informatie te vergaren. Dit alles met het doel om de Sovjet-Unie een voorsprong te geven op de Verenigde Staten tijdens de Koude Oorlog.

Geheime codes

Op het moment de inlichtingendienst een opdracht gaf, moesten de geheim agenten dit uitvoeren. Ze ontvingen de mededelingen niet rechtstreeks, maar via ‘agenten’. Dit waren mensen die voor geld informatie deelden. Communicatie vond in het diepste geheim plaats via kortgolfsignalen. Hoewel iedereen dergelijke signalen kon oppikken, was het lang niet altijd mogelijk om de boodschappen te onderscheppen. Alle mededelingen vanuit de Sovjet-Unie waren namelijk gecodeerd. Alleen de spion zelf was in het bezit van de sleutel om de informatie te ontcijferen.

Operation Ghost Stories

De CIA en de FBI waren natuurlijk niet op hun achterhoofd gevallen. Agenten kregen al snel door dat er iets niet in de haak was. Zodoende voerde men jarenlang onderzoek uit naar ‘illegals’ die verbleven in de Verenigde Staten. ‘Operation Ghost Stories’ kwam pas tot een einde in juni 2010, toen er tien personen in de VS en een persoon in Cyprus werden gearresteerd. De undercover agenten werden ervan beticht ‘zeer geheime’ activiteiten in de VS te hebben ondernomen ten gunste van de Sovjet-Unie.

Het verhaal van Anna Chapman

Misschien heb je wel eens de populaire tv-serie The Americans gezien. Het verhaal gaat over een jong koppel, Philip en Elizabeth Jennings, die zich voordoet als een Amerikaans getrouwd stel. Ze hebben zelfs twee kinderen en een buurman die, hoe toevallig, werkt bij de FBI. Dat het verhaal realistischer is dan het lijkt, blijkt wel uit de gebeurtenissen rondom Anna Chapman in 2001. Deze roodharige Russische schone trouwde begin deze eeuw met een Brit, zodat ze in het bezit zou komen van een Brits paspoort. Na vier jaar scheidde het koppel. Chapman vertrok naar New York om te werken als vastgoedondernemer.

Betrapt

Anna leek een brave burger, maar schijn bedriegt. In werkelijkheid werkte de in 1982 als Anna Koesjtsjenko geboren onderneemster als Russische spion. In juni 2011 werd ze samen met elf andere spionnen gearresteerd in de Verenigde Staten. Anna bekende een spion te zijn en werd vrij snel op het vliegtuig richting Moskou gezet. Daar ontpopte de voormalige spionne zich tot een ware ster. Ze heeft in tientallen kranten en tijdschriften gestaan en poseerde zelfs halfnaakt in het mannenblad FHM. In oktober van het jaar kregen Chapman en de andere spionnen zelfs een onderscheiding van de Russische president Medvedev. Van spionne tot Russische superster: soms pakt een carrière switch blijkbaar goed uit!

Bronnen